Мир закона

Аксакова Ж. Ж. — Қазақстан Республикасы ІІМ М.Бөкенбаев атындағы Ақтөбе заң институтының күндізгі оқу факультетінің аға оқытушы-әдіскері, полиция майоры

ӘОЖ

ОҚЫТУДЫҢ КРЕДИТТІК ТЕХНОЛОГИЯСЫ — БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛІТТІ МАМАНДАРДЫ ДАЯРЛАУДЫҢ НЕГІЗІ

КРЕДИТНАЯ ТЕХНОЛОГИЯ ОБУЧЕНИЯ — ОСНОВА ПОДГОТОВКИ КОНКУРЕНТОСПОСОБНЫХ СПЕЦИАЛИСТОВ

CREDIT TECHNOLOGY OF TRAINING — THE BASIS FOR TRAINING COMPETITIVE SPECIALISTS

Түйінді сөздер: кредиттік технология, элективті пәндер, шешім қабылдау, білім алушылар, талдау, білім беру, кредиттік оқыту, оқыту технологиясы, заманауи ақпараттық технология, инновациялық парадигма, жоғары білім беру.

Ключевые слова: кредитные технологии, элективные дисциплины, принятие решений, обучающися, анализ, образование, кредитное образование, технология обучения, современные информационные технологии, инновационная парадигма, высшее образование.

Keywords: credit technologies, elective disciplines, decision-making, learning, analysis, education, credit education, training technology, modern information tech-nologies, innovative paradigm, higher education.

Тәжірибе көрсетіп отырғандай, АҚШ және еуропа елдерінің көптеген уни­вер­ситеттерінде таралған Кредиттік оқыту жүйесі ең икемді және тиімді болып та­былады, ол академиялық ұтқырлықты және еңбек нарығының қарқынды өзгеретін жағдайында түлектердің қажеттілігін қамтамасыз етеді. Көп жағдайда бұл еңбек нарығының сұраныстарына бағытталған академиялық бағдарламаларды икемді жоспарлау, оқу жоспары пәндерінің 50 % элективтілігі, оқыту сапасын арттыру есебінен қамтамасыз етіледі, өйткені бәсекелестік пайда болады, оқу үдерісін қарқындату, Ақпараттық жүйелерді енгізу, студенттің өзіндік жұмысының рөлін арттыру.

Қазіргі маманнан кәсіби құзыреттілік және стандартты емес жағдайларда шешім қабылдау қабілеті, командада жұмыс істей білу, ақпаратты өз бетінше табу, талдау және тиімді пайдалану, әлемде тиімді жұмыс істей білу талап етіледі. Бұл қасиеттерді білім алушылар белсенді формаларды қолдану жағдайында оқып, жұптарда, топтарда жұмыс істей отырып, нақты өмірлік жағдайларды шеше отырып, дербес, компьютермен диалогтық режимде және т. б. алады.

Кредиттік оқыту технологиясы білім алушылардың дайындығын дараландыру негізінде өз бетімен білім алу және білімді шығармашылық игеру деңгейін арттыруға бағытталған.

Қазақстандағы білім беру жүйесі қарқынды дамып келе жатқан және жаһандану мен ақпараттандырудың жылдамдатылған әлемдік процестеріне ден қоюға қабілетті болуға тиіс.

Осыған байланысты білім беру жүйесі қажетті ақпаратты өз бетінше анықтай алатын, өңдей алатын, талдай алатын және оны қажетті сәтте тиімді пайдалана ала­тын маманның жаңа түрін қалыптастыруға бағытталуы тиіс. Бұған жоғары білікті мамандарды (бакалавр — магистр — доктор) көп деңгейлі даярлауға көшумен қол жеткізуге болады.

Кредиттік оқыту технологиясы — бұл көптеген келісілген факторлардың, соның ішінде оқу — материалдық қамтамасыз етуді қамтитын белгілі бір шарт­тардың табысты жұмыс істеуі үшін талап ететін күрделі жүйе (СӨЖ-лингафондық кабинеттер, компьютерлік сыныптар, бейнезалдар ұйымдастыру үшін Еуропалық стандарт талаптарына жауап беретін базалық оқулықты пайдалану). Кредиттік оқыту жүйесінде ЖОО оқу үдерісін барлық қажетті ақпараттық көздермен: оқу және әдістемелік құралдармен, электрондық оқулықтармен, желілік білім беру ресурстарына қолжетімділікпен, белсенді тарату материалдарымен және т. б. қамтамасыз ету өте маңызды.

Бір кредит, ал бұл 50 минутқа тең академиялық сағат интерактивті түрде өтеді және бір апта ішінде білім алушының өзіндік жұмысы (БӨЖ) және берілген тақырып тапсырылатын оқытушының басшылығымен жұмыс (БОӨЖ) жүргізіледі. Апта соңында әрбір оқытушы сабақ нәтижелерін шығарады және білім алушылар өздерінің апталық рейтингімен танысады. Осылайша, өз жетістіктеріңіздің динамикасын көруге болады: әлсіз бір рет дайындалды, екіншісі — аз балл алды, демек, жетістіктер деңгейінің орташа өлшенген бағасы (GPI) басқаларға қарағанда аз болады.

Оқытудың кредиттік жүйесіне көшу оқытушының білім алушылармен жұ­мы­сын сапалы қайта құруды, оқыту әдістері мен әдістемелерін өзгертуді талап етеді.

Кредиттік жүйе жағдайында білім алушыларды оқытуда басты міндеттер:

• білім көлемін біріздендіру;
• оқытуды барынша дараландыру үшін жағдай жасау;
• білім алушылардың өзіндік жұмысының рөлі мен тиімділігін күшейту.

Кредиттік технологияның өзіндік ерекшеліктері:

1) әрбір пән бойынша білім алушылар мен оқытушылардың еңбек шы­ғын­дарын бағалау үшін кредиттер жүйесін енгізу;

2) Жеке оқу жоспарын қалыптастыру кезінде оқу жұмыс жоспарына енгізілген таңдау бойынша пәндер қатарынан білім алушылардың пәндерді таңдау еркіндігі;

3) өзінің Жеке оқу жоспарын қалыптастыруға тікелей қатысу;

4) білім алушылардың білім траекториясын таңдауға ықпал ететін эдвай­зер­лер­ді оқу процесіне тарту;

5) әрбір оқу пәні бойынша оқу жетістіктерін бағалаудың баллдық-рейтингтік жүйесін қолдану;

6) оқу процесін барлық қажетті оқу және әдістемелік материалдармен қамта­масыз ету;

7) ЖОО-да немесе осы елді мекенде профессорлық-оқытушылар құрамы жеткілікті болған жағдайда білім алушылардың оқытушы таңдау еркіндігі.

Кредиттік оқыту жүйесінің артықшылықтары:

• факультеттердің, кафедралар мен оқытушылардың академиялық еркіндігін кеңейту;
• заманауи ақпараттық технологияларды енгізу, профессорлық-оқытушылық құрамның біліктілігін және оқыту сапасын арттыру арқылы оқу үдерісін қарқын­датуға қол жеткізу.

Қазақстанның жоғары оқу орындарында оқытудың кредиттік технологиясын енгізу бойынша оң сәттерге:

• жалпы білім беру және базалық пәндер бойынша білімді біріздендіру;
• білім алушыға өзінің білім траекториясын өз бетінше қалыптастыруға мүмкіндік беру;
• білім алушылардың білімін бағалау кезінде субъективизмді жою;
• оқытушылар үшін ғылыми-педагогикалық деңгейдің тұрақты өсуі бағы­тында олардың жұмысын күшейтуге мүмкіндік беретін бәсекелестік орта құру;
• ЖОО-ның материалдық-техникалық базасын дамыту және нығайту, оқы­ту­дың инновациялық технологияларын енгізу негізінде білім беру қызметінің са­па­сын үнемі жақсарту қажеттілігі;
• жеке сабақтарға көп уақыт бөлу, бұл білім алушылардың пәндерді оқып-үйренуіне шығармашылық көзқарасты және зерттеу жұмысының дағдыларын да­мытуға мүмкіндік береді.

ЖОО-ның бірінші кезектегі міндеті — білім алушыларды ғылыми материал­дың алуан түрлілігіне бағдарлай білуге үйрету. Инновациялық технологиялардың білім алушыларын өзіндік жұмыс дағдыларын дамытуға бағытталуы олардың шы­ғар­машылық белсенділігінің деңгейін арттыруға және білімді меңгеруге ынта­лан­дыруға мүмкіндік береді. Мұндай жұмыстың тиімділігі білім алушының және оқы­ту­шының жетекшілігімен білім алушылардың өзіндік жұмысы шеңберінде оқы­ту­шының тұрақты қарым-қатынасы есебінен қамтамасыз етіледі.

Егер бұрын білім беру жүйесі көбінесе әлеуметтік тәжірибені транслятордың рөлін орындаса, енді ол адамның әлеуметтік ұтқырлығының катализаторы болады. Жеке тұлғаның әлеуметтік сатымен тез қозғалуына мүмкіндік беретін зияткерлік және мәдени құндылықтарды меңгеру үшін үлкен мүмкіндіктері ашылады. Білім беру саясатын өзгерту – қалыптасқан стереотиптер мен ғылыми-педагогикалық іс-әрекет тәсілдерін белгілі бір қайта бағалауды болжайды.

Бір кездері білім берудің негізгі және сапалы жүйесі қоғамның үйреншікті сұраныстарына жауап бермеді. Жоғары оқу орнының түлектеріне талдау қабілетін заманауи технологияларды енгізу жағдайында тәжірбиелік жұмыс дағдыларымен ұштастыруға мүмкіндік беретін білімдер сіңірілуі тиіс. Бұл міндетті түрде білім беру сапасын бағалау жүйесінің өзгеруіне алып келеді, ол қазіргі уақытқа қа­ра­ғанда, маманның креативті әл-ауқатының деңгейін анықтауға ықпал етеді.

Қазіргі заманғы өмір қарқынына сәйкес индивидке әлеуметтің тез және күрт өзгеруіне сәтті қадам басуға мүмкіндік беретін сан алуан түрлі, көп деңгейлі және көпжақты дайындық қажет болады. Инновациялық парадигма жағдайында еркін оқыту дербестік қағидатына және өзінің оқыту процесінде тұлғаның жетекші рөліне негізделеді.

Оқытудың кредиттік технологиясын енгізу білім беру философиясының өз­ге­руін, яғни үлгерімді есепке алуды бақылаушыдан өзін-өзі бақылау-ынта­лан­ды­рушы жүйеге айналдыруды білдіреді.

Осылайша, оқытудың кредиттік технологиясын енгізу әлемдік білім беру ке­ңіс­тігіне кіруге ғана емес, сонымен қатар студенттерді жоғары оқу орнында оқыту процесін айтарлықтай қарқындатуға мүмкіндік береді.

Қазақстанда білімді генерациялаудың, таратудың және пайдаланудың бәсе­ке­ге қабілетті жүйесін қалыптастыру жағдайында оқытудың кредиттік жүйесін ен­гізу ЖОО білім беруді тек оқу-білім беру процесіне ғана емес, сонымен қатар ғы­лыми-танымдық процеске айналдыруға қажетті міндетті шешуге мүмкіндік береді. Оның құрамдас бөлігі-білім алушыларды ғылыми білімге ғана емес, сонымен қа­тар оларды алу және қолдану әдістемесіне оқыту, қоғамның жүйелі трансфор­ма­циясы жағдайында үздіксіз өздігінен білім алу және кәсіби өсуге қабілетті тәр­биелеу. Тек осыған орай, әлеуметтік институт ретінде білімнің өзін-өзі қамтамасыз ету және оның сапасы туралы айтуға болады.

Оқытудың ғылыми негізі – бұл заманауи білім беруді елестету мүмкін емес іргетас. Дәл осындай білім беру түлектің тұлғалық, ал болашақта — кәсіби өзін-өзі бағалауын арттырады, оған қоғамның мәдени және әлеуметтік стандарттарының едәуір бөлігін береді. Сондықтан ашық ақпараттық желілердің қарқынды дамуы мен қол жетімділігін кеңейту жағдайында дайын білімді беру оқу үдерісінің басты міндеті емес.

Сапалы жоғары білім берудің нәтижелері — бұл білімділік пен мінез-құлық мәдениетінің үйлесімі, өз бетінше және білікті ойлау, ал одан әрі өз бетінше жұмыс істеу, оқу және қайта оқу қабілетін қалыптастыру. Білім берудің фундаменталдығы туралы қазіргі заманғы көзқарастар дәл осы жерден шығады.

 

ТҮЙІН

Тәжірибе көрсеткендей, АҚШ және Еуропаның көптеген университеттерінде кеңінен таралған кредиттік оқыту жүйесі неғұрлым икемді және тиімді болып та­бы­лады, ол академиялық ұтқырлық пен еңбек нарығының қарқынды өзгеруі жағ­дайында түлектердің қажеттілігін қамтамасыз етеді. Автор мақалада кредиттік оқы­ту технологиясы мен бәсекеге қабілетті кадрларды дайындау негіздерін қарас­тырады.

АННОТАЦИЯ

Как показала практика, наиболее гибкой и эффективной является система кредитного обучения, распространенная во многих университетах США и Европы, которая обеспечивает академическую мобильность и потребность выпускников в условиях динамичного изменения рынка труда. Автором в статье рассматриваются кредитные технологии обучения и основы подготовки конкурентоспособных кадров.

ANNOTATION

As practice has shown, the most flexible and effective is the credit training system, which is common in many universities in the United States and Europe, which provides academic mobility and the need for graduates in the conditions of dynamic changes in the labor market. The author of the article considers the credit technology of study and basis of preparation the competitiveness of the commencement of training.